Ginekologiya, ən sadə şəkildə, qadın xəstəlikləri elmidir. Ginekologiya anadangəlmə anomaliyalardan menopauzaya qədər qadın reproduktiv sisteminin bütün xəstəliklərini əhatə edir. Ginekologiya reproduktiv hormon anomaliyalarından miyomlara, düzensiz aybaşından qısırlığa, rahim kütlələrindən yumurtalıq kistlərinə və vulva, vagina, yumurtalıq borusuna qədər bütün növ vəziyyətlərin diaqnozu və müalicəsini əhatə edir.
Aşağıda ginekoloqların qarşılaşdığı ən çox yayılmış problemlərdən bəziləri haqqında qısa məlumat verəcəyik. Mövzu ilə bağlı daha geniş məlumat üçün müvafiq məqalələrə baxa bilərsiniz.
Qadın reproduktiv sistemi yumurtalıqları, yumurtalıq borularını, rahimi, vaginanı və vulvanı əhatə edir. Yumurtalıqlar bəzi genetik xəstəliklərdə məhdud yumurta istehsal potensialına malik ola bilər. Ana bətnində inkişaf edərkən qoşa rahim olması və ya septum ilə ikiyə ayrılması, rahim boynunda septum olması və ya qoşa rahim boynu olması, struktur olaraq hər iki halda anormal anatomik strukturun inkişafı, qoşa vagina. Septum və ya inkişaf çatışmazlığı, və ya himen anomaliyaları kimi bir çox anomaliya ginekologiya dairəsinə daxildir. Bu problemlərdən bəziləri yalnız ginekoloji şikayətlərə səbəb olarkən, digərləri hamilə qala bilməməyə və hamiləliyi saxlayamamaya səbəb olur. Buna görə də qadın reproduktiv sistemi ilə əlaqəli problemlər reproduktiv problemlərə səbəb ola bilər, bu da sosial problemlərin əsasını təşkil edir.
Vaginit və Bartolin kistləri vulva və vagina ilə əlaqəli ən çox yayılmış problemlərdəndir. Vaginit üçün tibbi müalicələr və həyat tərzi tövsiyələri ümumiyyətlə əsas yanaşmalar olsa da, Bartolin kistləri hallarında müdaxilələr tez-tez zəruridir. Bartolin kistləri haqqında daha geniş məlumat üçün zəhmət olmasa baxın: Bartolin Kisti nədir? - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
Miyomlar rahmin ən çox yayılmış şişləridir. Qadınların təxminən qırx faizi təsirlənir. Bəzi miyomlar sakit və hadisəsiz olsa da, digərləri daha yüksək, düzensiz və həddindən artıq aybaşı qanaması, cinsi əlaqə zamanı ağrı və qasıq ağrısı, hamilə qala bilməmə və ya təkrarlanan hamiləlik itkisi, ağır aybaşı qanaması və nəticədə yaranan yorğunluq səbəbindən anemiya, məşq qabiliyyətinin azalması, yaddaş pozuntusu və daha çoxu daxil olmaqla bir çox problemə səbəb ola bilər. Miyomlar nadir hallarda xərçəng hüceyrələri ehtiva edir, lakin bu, ultrasonda görünən miyom kimi kütlələrin xərçəng olmadığı demək deyil. Bu, həmişə nəzərə alınmalıdır, xüsusilə tez böyüyən miyomlar hallarında.
Miyomlar, həmçinin fibroid kimi tanınır, onların yeri, ölçüsü və səbəb olduğu problemlər nəzərə alınaraq müalicə olunur. Ən çox istifadə olunan müalicə metodu rahmi çıxarmadan miyomların cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Miyomlar haqqında daha ətraflı məlumat üçün zəhmət olmasa baxın: Miyom nədir? - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
Endometri polipləri uşaq sahibi olma yaşlarında və menopauzada görünən rahim strukturlarıdır. Polip inkişafının dəqiq mexanizmi məlum deyil. Poliplərin histopatoloji müayinəsi rahim vəzi strukturlarında tapılanlara bənzər hüceyrələri ortaya qoyur. Qadın hormonu estrogen polip böyüməsinə müəyyən təsir göstərir. Poliplər tez-tez düzensiz qanama və reproduktiv çatışmazlığa səbəb olur. Ultrasonografiya və ya duzlu məhlul infüzyon sonografiyası (SIS) diaqnozda faydalı olsa da, diaqnozun qızıl standartı histeroskopiyadır, rahmin içini yoxlamaq üçün kamera sistemi istifadə edən prosedur. Histeroskopiya həm dəqiq diaqnoz, həm də poliplərin müalicəsini təmin edir. Endometri poliplər və histeroskopiya haqqında daha ətraflı məlumat üçün zəhmət olmasa baxın: Endometri Polip (Rahim Polipi) - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
Rahim normal olaraq çanaq daxilində yerləşən və öz bağları və çanaq döşəməsi adlanan struktura tərəfindən dəstəklənən bir orqandır. Rahim bağları zəifləsə və ya çanaq döşəməsi adlanan hamak kimi strukturun əzələləri və birləşdirici toxumaları zəifləsə, rahim kənara doğru hərəkət etməyə başlaya bilər və vəziyyətə tam müdaxilə edə bilər. Bu vəziyyət rahim sarkması adlanır.
Rahim sarkmasının əsas səbəbi çanaq döşəməsi adlanan əzələlərin zəif olmasıdır. Bu, xüsusilə vaginal doğuşlar, çətin doğuşlar, travmatik doğuşlar, ağır cisimlərin davamlı asılması, siqaret çəkmə və qarın daxili təzyiqi davamlı artıran fəaliyyətlər (ağırlıq qaldırma və ya ağır iş görmə kimi) üçün doğrudur.
Rahim sarkmasının diaqnozu olduqca asandır və müayinə zamanı edilə bilər. Rahim sarkması müalicə edilməsə və səbəb olan amillər aradan qaldırılmasa, problem irəliləyəcək və rahim tamamilə sarkıb daha ciddi problemlərə səbəb ola bilər.
Rahim sarkmasının əsas müalicəsi cərrahiyyədir və sarkan rahimlə birlikdə sarkan digər orqanlar varsa, onları normal anatomik vəziyyətlərinə gətirmək üçün edilir. Rahim sarkmasını müalicə etmək üçün istifadə olunan bir çox cərrahi texnika var və cərrahiyyə növünə qərar vermək xəstənin vəziyyəti və gözləntiləri nəzərə alınaraq edilir. Sarkma cərrahiyyələri arasında qarın və aşağı onurğa asma cərrahiyyələri ümumiyyətlə ömür boyu müsbət təsirləri olan üstünlük verilən prosedurlardır. Bu cərrahiyyələr qarını açmaqla və ya qapalı yanaşma (laparoskopiya) istifadə etməklə həyata keçirilə bilər və biz klinik təcrübəmizdə qapalı asma cərrahiyyələrinə üstünlük veririk. Rahim sarkması haqqında daha ətraflı məlumat üçün zəhmət olmasa baxın: Rahim Sarkması - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
Sidik tutammazlığı, xüsusilə doğuş vermiş qadınlar arasında yayılmış, lakin tez-tez gizli bir problemdir. Sidik tutammazlığı olan qadınlar bunu tez-tez doğuşun nəticəsi və orta yaşın normal problemi kimi qəbul edirlər. Onlar ümumiyyətlə bunu problem kimi ifadə etmirlər. Sidik tutammazlığını problem kimi qəbul etmək və müalicə üçün səy göstərmək qadınların sosial və psixososial vəziyyətləri ilə sıx bağlıdır. Açıq havada vaxt keçirən sosial fəal qadınlar bu problemləri daha yaxşı müəyyən edir və müalicə axtarırlar, açıq havada daha az fəal olan və pampers geyinməkdən çəkinməyən qadınlar isə daha az müalicə axtarırlar.
Yuxarıda izah edildiyi kimi, sidik tutammazlığı üçün müalicə yalnız problemi narahat edən qadınlar üçün mövcud olacaqdır.
İfrazatın koordinasiyası sidik kisəsinin sinirləri və əzələlərindən, bu sinirləri beyinə birləşdirən onurğa sinirlərinin bütövlüyündən və bu funksiyaları koordinasiya edən beynin mərkəzinin bütövlüyündən asılıdır. Yuxarıda sadalanan hissələrdən hər hansı birində zədə və ya çatışmazlıq sidik tutammazlığına səbəb olacaqdır. Töhfə verən amillərdən göründüyü kimi, sidik tutammazlığının birdən çox növü var və hər bir növ üçün müalicə yanaşmaları fərqlidir. Müalicə bəzən məşq, dərmanlar və cərrahiyyəni əhatə edir. Qadınlarda sidik tutammazlığı haqqında daha çox məlumat üçün baxa bilərsiniz: Qadınlarda İstəksiz Sidik Axıntısı (Sidik Tutammazlığı) - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
Ektopik hamiləlik hamiləlik materialının rahim boşluğundan fərqli bir yerdə implantasiyasıdır. Yumurtalıq borularındakı mayalanmış yumurta mayalanmadan 5-6 gün sonra implantasiya olur. Mayalanmış yumurta rahim boşluğunda implantasiya olunmasa, ektopik hamiləlik baş verəcəkdir. Hamiləliyin davam etdiyi və körpənin inkişaf etdiyi yer onun böyüməsi üçün uyğun deyil. Hamiləlik böyüdükcə, xarici tərəfə yayılacaq, tez-tez yırtılacaq və qanama səbəb olacaq, ananın həyatını təhlükə altına salacaqdır. Buna görə də ektopik hamiləliyin erkən diaqnozu ananın həyatı üçün vacibdir.
Ektopik hamiləliklər ümumiyyətlə yumurtalıq borularında baş verir. Digər yerlər yumurtalıqları, rahim boynunu, sezaryen kəsiyi yerini (çarpa hamiləliyi), kornu (boruların rahimdən çıxdığı sahə) və qarın daxili boşluğu əhatə edir. Bütün bu ektopik hamiləliklər erkən diaqnoz və müalicə edilməsə ananın həyatını təhlükə altına sala bilər.
Ektopik hamiləliyin diaqnozu erkən hamiləlikdə beta hCG və ultrasonografiyanı birlikdə istifadə etməklə qoyulur. Dərman müalicəsindən cərrahiyyəyə qədər bir çox müalicə seçimi var və xəstə üçün ən yaxşı müalicə xəstədən xəstəyə dəyişir və fərdiləşir.
Ektopik hamiləlik haqqında daha ətraflı məlumat aşağıdakı ünvandan əldə edilə bilər: Ektopik Hamiləlik - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
Rahmin içini örtən hüceyrələr endometrial hüceyrələr adlanır. Bu endometrial hüceyrələr rahim boşluğundan başqa hər hansı bir yerdə yerləşdikdə, buna endometriozis deyilir və yumurtalıqlarda yerləşib kist əmələ gətirdikdə endometrioma (şokolad kisti) adlanır. Endometriozis ocaqları rahim xaricində, yumurtalıqlarda, peritonitdə, kəsi yerlərində və hətta ağciyər və beyin toxumalarında aşkar edilmişdir. Rahim içində olmalı olan bu endometrial hüceyrələrin rahim xaricindəki sahələrdə tapılmasının səbəbi tam başa düşülmür və bu mövzuda birdən çox nəzəriyyə var.
Endometriozis və ya endometrioma (şokolad kisti) aybaşı kramplarından cinsi fəaliyyət zamanı ağrıya, qısırlıqdan bağırsaq hərəkətləri zamanı ağrıya qədər geniş spektrdə problemlərə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, ultrasonda şokolad kisti kimi görünən ocaqlar daxilində nadir hallarda xərçəng hüceyrələri tapıla bilər. Buna görə də şokolad kistləri diqqətə layiqdir.
Xəstənin tarixçəsi və fiziki müayinəsi ilə birlikdə ultrasonografiya şokolad kistlərinin diaqnozunda ümumiyyətlə faydalıdır. Əsl şokolad kisti diaqnozu kist çıxarıldıqdan və patoloji müayinə aparıldıqdan sonra qoyulur.
Şokolad kistləri və endometriozisi idarə etmək üçün dərman müalicəsindən cərrahiyyəyə qədər çoxsaylı seçimlər var. Ən yaxşı yanaşma xəstənin simptomları və gözləntiləri müzakirə etməklə seçilir. Endometriozis və endometriomalar (şokolad kistləri) haqqında geniş məlumat aşağıdakı ünvandan əldə edilə bilər: Şokolad Kisti (Endometrioma) və Endometriozis - Prof. Dr. Selahattin Kumru.
RU
EN