Miyomlar qadın cinsiyyət sistemi və rahimin ən çox rast gəlinən şişləridir. Miyomlar doğuş yaşındakı hər üç qadından ikisində aşkar edilir. Çoxlu miyomlar təsadüfən diaqnoz olunsa da, əhəmiyyətli sayda şikayətlər səbəbindən müraciət edənlərin ginekoloji müayinələri zamanı diaqnoz olunur.
Miyomlar rahimdə və ya rahim daxilindəki damarlarda hamar əzələ hüceyrələrinin həddindən artıq çoxalması nəticəsində yaranır. Miyomların formalaşmasında ən kritik hormon estrogen adlanan qadın hormonudur. Estrogen hormonu olmadığı üçün cinsi yetkinlik dövründən əvvəl miyomlar görünməsə də, menopoz zamanı estrogen hormonu azaldıqda miyomlar kiçilməyə başlayır. Hamiləlik dövründə estrogen hormonu hamiləlikdən əvvəlki səviyyələrdən yüksək olduğundan, miyomlar hamiləlik dövründə sürətlə böyüyür.
Rahim divarında görünən miyomlar ölçüsündən və yerindən asılı olaraq bəzən heç bir şikayətə səbəb olmasa da, bəzən artmış menstruasiya qanaxması, menstruasiyalararası qanaxma və ya davamlı menstruasiya qanaxması, qasıqda ağrı və cinsi aktivlik zamanı ağrı, ətraf orqanlara təzyiq etməklə tez-tez sidiyə getmə, qəbizlik, hamilə qala bilməmə (bətnlik), hamiləlik itkisi, yəni abort və ya vaxtından əvvəl doğuş kimi bir çox problemin səbəbi ola bilər. Rahim xaricində böyüyən miyomlar bəzən sakit böyüyür və qadınlar qarın şişkinliyinin səbəbi olaraq miyom düşünmür və çəki aldıqlarını düşünürlər və diyetoloqlar və idman zalları arasında vaxt itirirlər. Miom səbəbindən həddindən artıq qanaxması olan qadınlar tez-tez zəifdir və anemiya, aşağı ferritin və dəmir barədə danışırlar. Lakin həqiqi səbəb miyomlar səbəbindən qanaxmadan yaranan anemiya və ona bağlı zəiflikdir. Bundan əlavə, böyük və çoxsaylı miyomların olması bu miyomlarla böyüyən rahimin qidalanması üçün ürək üçün əlavə yük yaradır. Bütün bunlar miyomları olan qadınlarda görünən zəiflik, asanlıqla yorulma, məşq qabiliyyətinin azalması və s. şikayətlərin səbəbi kimi miyomları göstərə bilər.
Yuxarıdakı şikayətləri olan və ya şikayəti olmayan və ginekoloji müayinəyə məruz qalan qadınlarda manual müayinə zamanı normaldan böyük və düzensiz kənarları olan rahimin olması miyomun olmasından şübhə yaradır. Bu gün ginekoloqlar və həkim-tibb bacıları üçün vazgeçilmez diaqnostik alət olan ultrasonografiya ilə müayinə aparıldıqda rahimdəki miyomlar (içərisində, divarda və ya xaricində böyüyən) asanlıqla tanına bilər. Bir çox hallarda miyomlar hər hansı səbəbdən xəstəxanaya müraciət edən qadınlarda aparılan aşağı qarın ultrasonografiyası, MRI və ya CT müayinələrində təsadüfən diaqnoz edilə bilər.
Miyom diaqnozunda nəzərə alınmalı olan ən vacib məqamlardan biri həqiqi diaqnozun miyom olub-olmadığıdır. Çünki rahimdə ultrasonda miyom kimi qiymətləndirilən kütlələrdə (faizdən az) kiçik bir sayda, hətta ultrason və ya MRI görüntüləri miyomu göstərsə də, bu kütlələrdə xərçəng hüceyrələri riski var. Miom kimi görünən kütlələrdə xərçəng hüceyrələrinin olması tez-tez sarkoma (leyomiosarkoma: LMS) çevrilir. Ultrasonda miyom kimi görünən kütlələrdə xərçəng hüceyrələri olub-olmadığını dəqiq anlamağın yeganə yolu bu kütlələri çıxarıb patoloji müayinəyə göndərməkdir. Patoloji müayinə kütlənin həqiqətən miyom və ya sarkom olduğunu müəyyən edə bilər. Bəzi qadınlar ultrason görüntüləmə ilə miyomlarının olduğunu və izləndiyini düşünsələr də, cərrahiyyə ilə çıxarılan miyomlarda xərçəng hüceyrələri tapılsa, çox gec ola bilər. Buna görə də həmişə yadda saxlanmalıdır ki, görüntüləmə üsulları ilə miyom olduğu düşünülən kütlələrdə nadir olsa da xərçəng hüceyrələri ola bilər.
Rahim qorunaraq aparılan əməliyyat zamanı xəstəmizdən çıxarılan miyomlar
Miyomlar ölçüsü, sayı, səbəb olduğu problemlər və görüntüləmə xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq müalicə edilir və ya yalnız izlənilir. Diametri kiçik, sayı az, rahim divarına basdırılmış və ya xaricə böyüyən, qanaxma, ağrı, bətnlik, abort və s. kimi problemlərə səbəb olmayan və izləmə zamanı həddindən artıq böyüməyən miyomlar üçün heç bir müalicə olmadan yalnız izləmə kifayət edə bilər. Qanaxma, ağrı, bətnlik, abort və ya vaxtından əvvəl doğuş kimi problemlərə səbəb olan daha böyük miyomlar üçün müalicə planlaşdırmaq düzgün yanaşma olacaqdır.
Miyomlar üçün çoxsaylı müalicə variantları var. Yalnız düzensiz qanaxmaya səbəb olduğu düşünülən və bu düzensiz qanaxma səbəbindən rahimdən (endometri) götürülən nümunələrin patoloji müayinəsində patologiya aşkar edilməyən miyomlarda qanaxmanı azaltmaq üçün qeyri-steroid anti-inflammator dərmanlardan rahim içi hormonal spiral və ağızdan hormonlara qədər bir çox müalicə variantı mövcuddur. Burada vacib məqam rahimdən götürülən biopsiyalarda qeyri-normal hüceyrələr olmadığının tamamilə əmin olunmasıdır. Çünki miyomdan əlavə xəstədə eyni zamanda rahimdə qalınlaşma (endometri hiperplaziyası), polipler və ya xərçəng də ola bilər. Qanaxma miyoma aid edilsə və endometriyadan nümunələr alınmasa, müalicədə gecikməyə səbəb ola bilər.
Miyomlar üçün cərrahi müalicə böyük ölçülü miyomlara, xərçəngdən şübhələnilənlərə, reproduktiv problemlərə səbəb olanlara və ya dərman müalicəsi ilə istənilən cavab alına bilməyən hallarda tətbiq olunur. Bu halda xəstənin yaşı, reproduktiv gözlənti olub-olmadığı və s. nəzərə alınaraq miyom çıxarılması və ya rahimin tamamilə çıxarılması kimi variantlar nəzərə alınacaq. Həm miyom cərrahiyyələri (miomektomiya, fibroidektomiya: miyomların çıxarılması) və həm də histerektomiya (rahimin çıxarılması) açıq (laparotomi) və ya qapalı (laparoskopiya və ya histeroskopiya) şəkildə aparıla bilər. Cərrahi üsul seçərkən miyomu çıxarmaq üçün hansı üsulun ən çox mümkün, ən asan və ən az travmatik olacağını nəzərə almaq lazım olacaq. Məsələn, rahimin daxili hissəsinə (endometriyaya) böyümüş kiçik bir miyom histeroskopiya ilə çıxarıla bilər (histeroskopiya ayrı başlıq altında izah olunur və kəsiy olmadan vaginadan və rahim ağzından kamera köməyi ilə rahim içərisini görüntüləmə prosedurudur), rahimin daxili hissəsinə bağlanmayan və ya xaricə böyüyən miyom üçün cərrahiyyə üçün histeroskopiya uyğun olmayacaqdır.
Qarın miomektomiyası, yəni laparoskopiya və ya laparotomi (sezaryenə bənzər kəsiy ilə qarına daxil olma) də miyomları çıxarmaq üçün istifadə olunan üsullardır.
Laparoskopiya kiçik kəsiy ilə kamera ilə qarına daxil olmaqla aparılan prosedurdur. Əməliyyat otağı şəraitində anestezi altında aparılır. Miyomları çıxarmaq üçün kamera kəsiyindən əlavə alətlərin daxil olması üçün bir neçə kəsiy açılır. Qarın karbon qazı ilə şişirilir və miyomlar rahimdən çıxarılır. Laparoskopik miyom cərrahiyyəsində miyomları kiçik kəsiylərdən çıxarmaq mümkün olmadığı üçün parçalanmalı olacaq (morcellation). Ədəbiyyat məlumatları toplandıqca, parçalama proseduru zamanı miyomda xərçəng hüceyrələri varsa, bu hüceyrələrin qarın boşluğuna yayıldığı bildirildiyindən, laparoskopik miyom cərrahiyyələri daha ehtiyatla baxılmağa başlanmışdır.
Laparotomi miyom cərrahiyyəsində qarın adətən sezaryenə bənzər kəsiy ilə daxil olunur, miyomlar parçalanmadan görünür və çıxarılır. Bu prosedurda laparoskopiya və morcellation-da olduğu kimi xərçəng hüceyrələrinin mümkün yayılması gözlənilmir, lakin xəstənin cərrahiyyədən sonra gündəlik həyata qayıtması laparoskopiyadan bir neçə gün daha uzun olacaq.
Miyom damarlarının bağlanması (embolizasiya) və ya yaxşılaşdırılmış ultrasonografik modallarla miyomların həcminin azaldılması kimi bəzi prosedurlar da bu gün miyomların müalicəsi üçün təsvir edilmişdir. Lakin ginekoloqlar ümumiyyətlə belə miyom azaltma üsullarından uzaq dururlar, çünki onların məqsədi miyomları tamamilə çıxarmaq və onları patologiyaya göndərməkdir (xərçəngi istisna etmək üçün).
