Vaxtından əvvəl doğuşlar və hamiləlik itkiləri analar, atalar və bütün ailə üçün travmatik və dağıdıcı təcrübələrdir. Vaxtından əvvəl doğulan körpələr sağ qalmaqda çətinlik çəkir. Sağ qalanlar üçün ömür boyu əlillik və kömək ehtiyacı riskləri var.
Vaxtından əvvəl doğuşlar və hamiləlik itkiləri analar, atalar və bütün ailə üçün travmatik və dağıdıcı təcrübələrdir. Vaxtından əvvəl doğulan körpələr sağ qalmaqda çətinlik çəkir. Sağ qalanlar üçün ömür boyu əlillik və kömək ehtiyacı riskləri var. Bu səbəblərdən tibb dünyası vaxtından əvvəl doğuşların səbəblərini araşdırmaq və bu vəziyyətin qarşısını almaq üçün intensiv səylər göstərir. Bu gün bütün elmi və texnoloji irəliləmələrə baxmayaraq, vaxtından əvvəl doğuş riski təəssüf ki, əhəmiyyətli dərəcədə azaldıla bilmir və təxminən hər 100 hamiləlikdən 10-u vaxtından əvvəl doğuş kimi baş verir.
Vaxtından əvvəl doğuşun səbəbi tək deyil. Bəzən erkən büzülmələr və əmək ağrıları başlayır, bəzən rahim anomaliyaları və rahmin körpəni daşımaq üçün lazımi həcmə çatmayacağı səbəbindən, bəzən isə həkimlər ana və körpə üçün vaxtından əvvəl doğuş etməyə məcbur olurlar.
Hamiləlik zamanı ana bətnində körpəni daşıyan orqan rahim adlanır. Rahim əsasən iki hissədən ibarətdir: rahim cismi (korpus) və rahim ağzı (serviks). Hamiləlik zamanı rahim cismi hamiləlik irəlilədikcə və körpə böyüdükcə genişlənir, böyüyən körpənin içəridə qalması üçün yer təmin edir. Rahim ağzı rahmin altında yerləşir və hamiləlik zamanı bariyer funksiyası görür ki, böyüyən körpə səbəbindən rahimdə əmələ gələn kütlə, körpənin suyu və körpənin yoldaşı (plasenta) rahim daxilində qalmağa davam edə bilsin. Rahim ağzının hamiləlik boyu yerinə yetirməli olduğu bu bariyer funksiyası sayəsində hamiləlik materialı (körpə, plasenta və su) rahim daxilində qalır və hamiləlik davam edir. Rahim ağzı bu bariyer funksiyasını yerinə yetirməkdə zəiflik göstərdikdə, rahim ağzı hamiləlik tam müddətə çatmazdan əvvəl qısalır, incəlir və açılır. Bu halda rahim daxilindəki hamiləlik materialı əmək ağrıları olmasa belə xaric olunur. Rahim ağzındakı zəiflik səbəbindən baş verən bu vəziyyət rahim ağzı yetmezliyi adlanır.
Rahim ağzı yetmezliyi səbəbindən hamiləlik itkiləri ümumiyyətlə hamiləliyin ikinci üçaylığında və ya üçüncü üçaylığın başlanğıcında baş verir. Rahim büzülmələri (əmək ağrıları) olmasa belə, rahim ağzı öz-özünə qısalır, incəlir və açılır. Nəticədə rahim daxilindəki hamiləlik materialı xaric olunur və hamiləlik itkisi baş verir.
Normal olaraq, rahim ağzı körpənin kütləsi və onun əlavələrini rahim daxilində 40 həftə saxlayacaq qədər güclüdür. Rahim ağzı niyə zəif qalır və hamiləlik itkisinə səbəb olur?
Rahim ağzı yetmezliyi ümumiyyətlə xəstənin tarixçəsindən başa düşülür. Xəstələr əvvəlki hamiləliklərində rahim ağzının ikinci üçaylığın ortasında və ya üçüncü üçaylığın başlanğıcında ağrısız şəkildə açıldığını bildirirlər. Müdaxilə edilməyən hallarda bu vəziyyət təkrarlanmışdır. Xəstənin belə bir tarixçəsi yoxdursa, hamiləlik yoxlamaları zamanı transvaginal ultrasonoqrafiya ilə rahim ağzının qısaldığı və hətta huni forması aldığı aşkar edilə bilər. Bəzi hallar rahim ağzı artıq açılmış və körpənin membranları vaginada görünür halda bizə gələ bilər.
Rahim ağzı yetmezliyi müalicə oluna bilən və yüksək müalicə uğur dərəcəsinə malik bir vəziyyətdir.
Əgər rahim ağzı yetmezliyi planlaşdırılmış hamiləlikdən əvvəl məlumdursa, hamiləlik boyu istifadə ediləcək dərmanlarla və hamiləliyin 12-ci həftəsində rahim ağzına yerləşdirilən qapalı dikiş (serklaj) ilə müalicə etmək mümkündür və müalicə uğur dərəcəsi doxsan faizdən yüksəkdir.
Əgər rahim ağzı yetmezliyi əvvəlcədən məlum deyilsə, rahim ağzı yetmezliyi hamiləlik yoxlamaları zamanı rahim ağzının transvaginal ultrasonoqrafiya ilə qiymətləndirilməsi ilə diaqnoz oluna bilər. Xüsusilə hamiləliyin 24-28-ci həftələri arasında rahim ağzının 25 mm-dən qısa ölçülməsi, rahim ağzında huniləşmənin görünməsi rahim ağzı yetmezliyini göstərir və bu halda dərmanlar və ya rahim ağzına qapalı dikiş (serklaj) yerləşdirilməsi müalicədə işləyir. Ancaq təcili vəziyyətlərdə aparılan serklaj cərrahiyyəsinin uğur dərəcəsi təxminən 75 faizdir ki, bu da hamiləliyin 12-ci həftəsində aparılan planlaşdırılmış serklaja nisbətən daha aşağıdır.
Vaxtından əvvəl doğuşa və əlaqəli ölüm və ya əlillik vəziyyətlərinə səbəb ola bilən rahim ağzı yetmezliyi vacib bir problemdir. Hamilə qadının tarixçəsinin diqqətlə araşdırılması və hamiləlik zamanı rahim ağzının rahim ağzı yetmezliyi üçün ultrasonoqrafik qiymətləndirilməsi problemin diaqnozuna töhfə verir və bizə müdaxilə imkanı təmin edir.
