Rahim sarkması, rahmin normal mövqeyindən aşağı sallandığı və vaginaya və daha sonra vaginadan kənara hərəkət etdiyi bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət çanaq döşəməsi əzələlərinin və birləşdirici toxumaların zəifləməsi nəticəsində baş verir. Rahim sarkması qadınlarda həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilən və gündəlik fəaliyyətləri məhdudlaşdıra bilən bir sağlamlıq problemidir.
Rahim sarkmasının əsas səbəbi rahmi normal yerində tutan çanaq döşəməsi əzələlərinin və birləşdirici toxumaların zəifləməsidir. Bu zəifləmə bir çox amil səbəbiylə inkişaf edə bilər. Vaginal doğuşlar, xüsusilə çətin doğuşlar, böyük uşaqlar və ya çoxlu doğuşlar rahim sarkması üçün risk amilləridir. Yaşlanma və menopauzdan sonra estrogen hormonunun azalması da çanaq döşəməsi əzələlərinin zəifləməsinə töhfə verir.
Xroniki qəbizlik və daimi gərginlik, xroniki öskürmə (siqaret çəkmə və ya ağciyər xəstəlikləri səbəbiylə), daimi ağır yüklər daşımaq, piylənmə və çəkisizlik də rahim sarkmasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, rahim sarkmasının ailəvi tarixçəsi və əvvəlki ginekoloji cərrahiyyə kimi genetik amillər də risk amilləri arasındadır.
Rahim sarkmasının simptomları sarkmanın dərəcəsindən asılı olaraq dəyişir. Yüngül sarkmada heç bir simptom olmaya bilər, irəliləmiş sarkmada isə müxtəlif simptomlar görülə bilər. Vaginal dolğunluq hissi, vaginada bir şey varmış kimi hiss etmək ən çox rast gəlinən simptomlardan biridir. Aşağı qarın ağrısı və qasıq sahəsində narahatlıq da ümumi simptomlardandır.
Sidik problemləri, tez-tez sidiyə getmə, inkontinens və ya sidiyə getmək qabiliyyətinin olmaması da, xüsusilə sistosel ilə birlikdə, rahim sarkmasının simptomları arasındadır. Qəbizlik və ifrazat çətinliyi, cinsi fəaliyyət zamanı ağrı, vaginal qanaxma (xüsusilə sürtünmə nəticəsində) və aşağı bel sahəsində ağrı da ola bilər. İrəliləmiş sarkma hallarında, vaginal toxumalar da çıxıntı edə bilər.
Rahim sarkması sarkmanın ağırlığına görə dörd dərəcəyə bölünür. Birinci dərəcəli sarkmada, rahim ağzı vaginanın girişinə yaxındır, lakin hələ çıxmamışdır. İkinci dərəcəli sarkmada, rahim ağzı vaginanın girişindən çıxmışdır.
Üçüncü dərəcəli sarkmada, rahim ağzı vaginanın xaricindədir və rahim gövdəsi vaginanın içindədir. Dördüncü dərəcəli sarkmada, bütün rahim vaginanın xaricindədir, buna tam sarkma deyilir. Sarkmanın dərəcəsi müalicə planlaşdırmasında mühüm amildir.
Rahim sarkması ətraflı ginekoloji müayinə ilə diaqnoz olunur. Müayinə zamanı xəstənin şikayətləri ətraflı dinlənir və ginekoloji müayinə aparılır. Sarkmanın dərəcəsi Valsalva manevrası (itələmə) ilə qiymətləndirilir və rahmin mövqeyi çanaq ultrasonografiyası ilə yoxlanılır.
Zəruri olduqda urodinamik testlər də aparıla bilər. Bu testlər sidik problemlərinin rahim sarkmasından qaynaqlanıb-qaynaqlanmadığını anlamaq üçün vacibdir. Diaqnoz prosesində xəstənin həyat keyfiyyətini təsir edən simptomların ətraflı qiymətləndirilməsi də çox vacibdir.
Rahim sarkması müalicəsi sarkmanın dərəcəsinə, xəstənin yaşına, ümumi sağlamlıq vəziyyətinə və uşaq istəmək arzusuna görə planlaşdırılır. Müalicə seçimləri iki əsas qrupa bölünür: konservativ (cərrahi olmayan) və cərrahi müalicə.
Konservativ müalicə seçimlərinə çanaq döşəməsi məşqləri (Kegel məşqləri) daxildir. Bu məşqlər çanaq əzələlərini gücləndirmək üçün vacibdir. Pessar rahmi dəstəkləmək üçün vaginanın içərisinə yerləşdirilən silikon halqadan istifadə olunur. Estrogen terapiyası menopauzdan sonrakı qadınlar üçün də faydalı ola bilər. Lakin, bu terapiya estrogenlərin sistemik təsirləri səbəbiylə diqqət tələb edir.
Həyat tərzində dəyişikliklər də konservativ müalicənin vacib bir hissəsidir. Çəki vermək, siqaret çəkməyi tərk etmək və ağır yüklərdən çəkinmək kimi tədbirlər rahim sarkmasının irəliləməsini yavaşlada bilər.
Cərrahi müalicə konservativ müalicənin kifayət etmədiyi və ya irəliləmiş sarkma hallarında üstünlük verilir. Vaginal histerektomiya rahmin vaginadan çıxarılmasıdır. Çanaq döşəməsi təmiri sarkmış orqanları yerində bərpa etmək üçün aparılır.
Mesh (tor) istifadəsi çanaq döşəməsini sintetik materialla dəstəkləmək üçün istifadə olunur. Laparoskopik cərrahiyyə qapalı cərrahiyyədir və daha az invaziv yanaşma təklif edir. Cərrahi müalicə seçimi xəstənin vəziyyəti və sarkmanın dərəcəsi ilə müəyyən edilir. Bu gün rahim sarkmasının müalicəsi üçün mükəmməl cərrahi müalicə üsulları mövcuddur. Anti-inkontinens cərrahiyyəsi ilə birlikdə abdominal sakrokolkopeksiya xəstələrə ömürlük müalicə şansı təmin edir. Həm açıq (laparotomiya), həm də laparoskopik olaraq bu əməliyyatlar minimal ağırlaşma və uğursuzluq riski ilə həyata keçirilə bilər.
Rahim sarkmasının qarşısını almaq üçün görülə biləcək tədbirlər var. Müntəzəm çanaq döşəməsi məşqləri çanaq əzələlərini gücləndirmək üçün ən vacib profilaktik tədbirlərdən biridir. Xroniki qəbizlikdən çəkinmək və ağır yüklərdən çəkinmək də rahim sarkmasının qarşısını almaqda vacibdir.
Siqaret çəkməmək, sağlam çəkiyə sahib olmaq və xroniki öskürmə üçün müalicə almaq da profilaktik tədbirlərdir. Müntəzəm ginekoloji müayinələr rahim sarkmasının erkən diaqnozunda və qarşısını alınmasında böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Aşağıdakı hallarda mütləq ginekoloqa müraciət edilməlidir. Vaginal dolğunluq hissi, sidik tutammazlığı və ya sidiyə getmək qabiliyyətinin olmaması kimi simptomlar rahim sarkmasının əlamətləri ola bilər. Aşağı qarın ağrısı və cinsi əlaqə zamanı ağrı da diqqət yetirilməli simptomlar arasındadır.
Vaginal qanaxma və vaginal toxuma çıxıntısı kimi simptomlar da rahim sarkmasının irəliləmiş simptomları ola bilər. Bu hallarda, erkən diaqnoz və müalicə üçün mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.
Rahim sarkması erkən diaqnoz və uyğun müalicə ilə uğurla idarə edilə bilən bir vəziyyətdir. Müntəzəm ginekoloji müayinələr və çanaq döşəməsi sağlamlığına diqqət bu problemin qarşısının alınmasında və erkən diaqnozunda vacibdir.
